درصورتیکه به دیابت مبتلا هستید، احتمالاً میدانید که این بیماری بر روی چشمها، اعصاب، کلیهها، قلب و سایر اندامهای اصلی بدن تأثیر میگذارد. اما آیا از تأثیرگذاری نامطلوب این بیماری بر وضعیت دهان و دندانهای خود نیز مطلع میباشید؟ در واقع باید بدانید افراد مبتلا به دیابت در معرض ریسک بالاتر ابتلا به بیماریهای لثه و دندان قرار دارند.
بهداشت دهان و دندان نقش با اهمیتی در سلامت بدن دارد. این شرایط در حالی است که برای افراد مبتلا به دیابت، مشکلات دندانها و لثه میتواند بیشتر رایج بوده و دیابت و بیماری لثه عوارض جدیتری را برای سلامتی فرد به همراه داشته باشند. پلاک لایه نازک و چسبناکی از باکتریها است که دائماً روی دندانها و در امتداد خط لثهها شکل میگیرد. پلاک حاوی باکتریهایی است که باعث پوسیدگی دندانها و بیماریهای لثه میشوند. جرم دندان همان پلاک سخت شده است که روی مینای دندانها و زیر خط لثه میچسبد.
به همین دلیل درصورتیکه مبتلابه دیابت هستید، مراقبت از وضعیت دهان و دندان نقش بااهمیتتر در مقایسه با شرایط عادی خواهد داشت. بههرحال این شرایط به معنی این نیست که فرد بیمار لازم است از روشهای درمان خاص یا متفاوت دندانپزشکی استفاده کند. در واقع آشنایی با نحوه مراقبت صحیح از دندانها میتواند یک بخش با اهمیت در زندگی افراد مبتلا به دیابت نوع 1 یا دیابت نوع 2 باشد. به خاطر داشته باشید در صورت ابتلا به دیابت همواره لازم است دندانپزشک از این مشکل مطلع شود.
فهرست مطالب
- علت اهمیت دیابت چیست؟
- آیا دیابت در ایجاد و پیشرفت بیماریهای دهان و دندان تاثیر می گذارد؟
- چه رابطهای بین ابتلا به دیابت و بیماریهای لثه و دهان وجود دارد؟
- تاثیر دیابت بر بیماری های پریودنتال چگونه است؟
- دیابت چگونه باعث افزایش پوسیدگی دندان می شود؟
- آیا سایر مشکلات دهان با ابتلا به بیماری دیابت ارتباط دارند؟
- آیا بیماری دیابت مانعی برای انجام جراحی های دهانی و دندانی محسوب میشود؟
- درمانهای دندانپزشکی برای بیماران مبتلابه دیابت چگونه است؟
- چگونه میتوان از دندانها و لثهها حفاظت کرد؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
علت اهمیت دیابت چیست؟
دیابت یک بیماری متابولیک مزمن و شایع است و زمانی اتفاق می افتد که پانکراس انسولین کافی تولید نمی کند یا بدن نمی تواند به طور مؤثری از انسولین تولید شده استفاده کنید. دیابت یکی از علل اصلی مرگ زودرس در بسیاری از کشورهاست.
حدود 5٪ از جمعیت جهان تحت تأثیر دیابت قرار دارند و پیش بینی می شود که تعداد بیماران مبتلا تا سال 2030، 50٪ افزایش یابد. با توجه به این روند، درک بهتر دیابت و بهبود مراقبت های دندان پزشکی از بیماران دیابتی ضروری است. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله تحلیل لثه چیست را بخوانید.
آیا دیابت در ایجاد و پیشرفت بیماریهای دهان و دندان تاثیر می گذارد؟
مهم ترین عوارض سیستمیک دیابت شامل حمله قلبی ، بیماری کلیوی ، قطع عضو به دنبال عدم ترمیم آسیب ، نابینایی و آسیب اعصاب محیطی است. طبق مطالعات انجام شده بیش از 90٪ بیماران دیابتی دارای تظاهرات دهانی بوده اند. بیماری پریودنتال ، از دست دادن دندان ، خشکی دهان ، پوسیدگی ، سوزش دهان ، اختلال چشایی و اختلال عملکرد غدد بزاقی ، تاخیر در ترمیم زخم ، لیکن پلان ، زبان جغرافیایی و کاندیدیازیس از جمله تظاهرات دهانی مرتبط با دیابت است. متأسفانه بسیاری از بیماران دیابتی از ارتباط بین دیابت بهداشت دهان و دندان اطلاع ندارند و تنها درصد کمی از آنها برای معاینات معمول دندانپزشکی به دندانپزشک مراجعه می کنند.
چه رابطهای بین ابتلا به دیابت و بیماریهای لثه و دهان وجود دارد؟
کنترل دیابت: مشابه سایر عوارض ایجادشده درنتیجه ابتلا به بیماری دیابت، بیماریهای لثه نیز با کنترل بیماری دیابت ارتباط دارند. بهاینترتیب افرادی که سطح قند خون آنها به نحو مناسب کنترل نشود، به احتمال بیشتر و با شدت بالاتر به بیماریهای لثه و دهان مبتلا میشوند. همچنین این افراد با ریسک بالاتر از دست دادن دندانهای خود درنتیجه ابتلا به این بیماری مواجه میگردند. در واقع، افرادی که دیابت آنها به نحو مناسب کنترل شود، بیشتر از سایر افراد به بیماریهای لثه و دهان مبتلا نمیشوند. توجه داشته باشید کودکان مبتلا به دیابت نوع 1 (IDDM) نیز در معرض ریسک ابتلا به بیماریهای لثه و دهان قرار دارند.
تغییر در شرایط رگهای خونی: ضخیم شدن رگهای خونی از عوارض ابتلا به بیماری دیابت است که میتواند افزایش ریسک ابتلا به بیماریهای لثه و دهان را برای فرد به همراه داشته باشد. در حقیقت رگهای خونی اکسیژن و مواد مغذی را به بافتهای بدن همچون دهان میرسانند و در ادامه مواد زائد را از بافتها خارج میکنند. مشخص است تغییر در شرایط رگهای خونی میتواند مقاومت بافت لثه و استخوان را در برابر تشکیل عفونت کاهش دهد.
باکتری: بسیاری از انواع باکتریها (جرمها) از مواد قندی مثل گلوکز تغذیه میکنند. سطح این مواد قندی در خون فرد هنگام ابتلا به دیابت افزایش پیدا میکند. هنگامیکه بیماری دیابت به نحو مناسب کنترل نشود، سطح بالای گلوکز موجود در ترشحات دهان میتواند به رشد جرمها کمک کرده و فرد را به بیماریهای لثه و دهان مبتلا نماید. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله عاج دندان چیست را بخوانید.
سیگار کشیدن: درصورتیکه شما با وجود ابتلا به دیابت سیگار میکشید و در سنین بالای 45 سال قرار دارید، احتمال ابتلای شما به بیماریهای شدید لثه و دهان و تغییر رنگ لثه و یا سفید شدن لثه 20 برابر سایر افراد خواهد بود.
تاثیر دیابت بر بیماری های پریودنتال چگونه است؟
اکثر جمعیت در سراسر جهان از بیماری های پریودنتال رنج می برند. این نوع عفونت معمولاً به عنوان بیماری لثه شناخته می شود. این بیماری به شکل خونریزی و تورم بافت های نرم اطراف دندان ظاهر می شود. بیماری پریودنتال جمعیت زیادی را شامل50 تا 90 درصد از جمعیت بزرگسال در سراسر جهان را تحت تأثیر قرار می دهد. پریودنتیت نوعی از بیماری است که با تجزیه مزمن پریودنشیوم به شکل برگشت ناپذیر و مبتنی بر التهاب مشخص می شود و همچنین بافت های نرم و سخت اطراف دندان را در بر می گیرد. عمدتا افراد مسن بیشتراز بیماری های پریودنتال رنج می برند. مهمترین درمان این بیماری حفظ بهداشت دهان و دندان و مسواک زدن منظم دندان ها است. دیابت یک ریسک فاکتور شناخته شده برای بیماری پریودنتال است که شیوع و بروز آن را تحت تأثیر قرار می دهد.
شواهد در مورد رابطه دو طرفه قوی بین دیابت و بیماری پریودنتال در حال افزایش است. میزان تخریب بافت پریودنتال با سطح کنترل متابولیک و مدت زمان حضور بیماری دیابت ارتباط دارد. شیوع پریودنتیت در بیماران دیابتی زیاد است (34٪ -68٪) و پاکت های عمیق و از بین رفتن چسبندگی لثه در بیماران دیابتی کنترل نشده شایع است. هم چنین خطر از دست دادن استخوان آلوئولار در مقایسه با افراد سالم در بیماران مبتلا به دیابت کنترل نشده 11 برابر بیشتر است. مراقبت های مؤثر پریودنتال می تواند اثرات مفیدی بر نتایج متابولیک در بیماران دیابتیک ایجاد کند.
دیابت چگونه باعث افزایش پوسیدگی دندان می شود؟
شواهد موجود شیوع بالای پوسیدگی دندان در بیماران دیابتی در مقایسه با غیر دیابتی ها را نشان می دهد. تجمع فلور پلاک میکروبی باعث دمینرالیزاسیون و پوسیدگی دندان می شود. در بیماران دیابتی ، کاهش جریان بزاق علاوه بر کاهش سطح کلسیم که باعث پوسیدگی دندان می شود ، باعث کاهش میزان پاکسازی و ظرفیت بافری بزاق هم می شود. کاهش بزاق همچنین مقاومت به باکتری های تولید کننده پوسیدگی را کاهش می دهد. علاوه بر این ، بزاق در بیماران دیابتی حاوی مقادیر زیادی گلوکز است که مقدار کربوهیدرات های قابل تخمیر را برای باکتری های دهان افزایش می دهد.
آیا سایر مشکلات دهان با ابتلا به بیماری دیابت ارتباط دارند؟
پوسیدگی دندان:
افراد جوان مبتلا به دیابت نوع 1 در مقایسه با سایرین دچار پوسیدگی بیشتر در دندانهای خود نمیشوند.
در واقع، افرادی که به دیابت نوع 1 مبتلا باشند و مراقبت کافی از رژیم غذایی و سلامت دهان و دندانهای خود داشته باشند، اغلب کمتر از سایر افراد دچار پوسیدگی دندان میشوند که دلیل آن عدم مصرف بسیاری از مواد غذایی حاوی قند در رژیم غذایی این افراد میباشد.
برفک دهانی:
برفک عفونتی است که در نتیجه قارچ دهانی ایجاد میشود. افراد مبتلا به دیابت به خاطر تغذیه این قارچ از سطوح بالای قند موجود در بزاق دهان، بیشتر از سایرین به برفک دهانی مبتلا میشوند. علاوه بر این سیگار کشیدن و استفاده از دندانهای مصنوعی (بهخصوص زمانی که از این دندانها بهصورت دائم استفاده شود) نیز میتواند باعث ایجاد عفونت قارچی در دهان شود. بههرحال امروزه برای درمان این مشکل داروهای مختلف وجود دارد. علاوه بر این، کنترل مناسب بیماری دیابت، ترک سیگار، و نیز خارج کردن و تمیز کردن روزانه دندانهای مصنوعی میتواند از ایجاد این مشکل پیشگیری کند.
خشکی دهان:
خشکی دهان اغلب نشانهای از ابتلای فرد به دیابت شناسایی نشده است و در عمل میتواند ناراحتیهای زیادی را برای بیمار به همراه داشته باشد. در حقیقت خشکی دهان میتواند باعث ایجاد زخم، آفت دهان، عفونت لثه، و پوسیدگی دندان شود. آفت دهان بیماریای است که باعث ایجاد زخمهای کوچک در دهان، خصوصاً داخل لب، روی گونهها یا روی زبان میشود. آفت دهان مشکل جدی به شمار نمیرود، اما میتواند حین خوردن، آشامیدن یا تماس بر روی آن برای کودک ایجاد درد نماید. علت اصلی این نوع زخمهای دهانی مشخص نیست، اما به نظر میرسد ژنتیک در آن نقش داشته باشد. برخی کودکان وقتی دچار استرس میشوند، بیشتر مستعد افت دهان میشوند.
خشکی دهان به این معنی است که در دهان فرد به مقدار کافی بزاق یا مایع محافظ طبیعی دهان ترشح نمیشود. در حقیقت بزاق دهان به کنترل رشد جرمها که باعث ایجاد پوسیدگی دندان و سایر عفونتهای دهانی میشوند، کمک میکند. علاوه بر این بزاق دهان باعث شسته شدن مواد غذایی باقیمانده بر روی دندانها شده و ساختار مواد معدنی موجود در دندانها را تقویت مینماید.البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله درباره حساسیت دندان را بخوانید.
ابتلای فرد به مشکلات جدی در ارتباط با بیماریهای لثه و دهان نه تنها میتواند باعث از دست دادن دندانها شود، بلکه علاوه بر این ممکن است ایجاد تغییر در ظاهر استخوان و بافت لثه را نیز به همراه داشته باشد. بهاینترتیب لثهها ظاهر ناهماهنگ پیدا کرده و احتمالاً دندانهای مصنوعی بهخوبی بر روی آنها قرار نمیگیرند. به همین خاطر افراد مبتلا به دیابت معمولاً در هنگام استفاده از دندانهای مصنوعی با زخم در لثههای خود مواجه میشوند.
درصورتیکه هنگام جویدن غذا با دندانهای مصنوعی درد احساس میکنید، ممکن است غذاهایی را برای مصرف انتخاب کنید که جویدن آنها سادهتر باشد، اما همیشه این غذاها برای رژیمدرمانی شما مناسب نیستند. در حقیقت مصرف غذاهای نادرست میتواند فرآیند کنترل قند خون را دچار اشکال نماید. بهترین کار در این حالت اجتناب از مصرف مواد غذایی نامناسب بهمنظور حفظ وضعیت طبیعی دندانها و سلامت لثهها میباشد.
آیا بیماری دیابت مانعی برای انجام جراحی های دهانی و دندانی محسوب میشود؟
دیابت با ترمیم ضعیف استخوان ، افزایش خطر شکستگی استخوان ، پوکی استخوان و کاهش بازسازی استخوان همراه است. بیماران دیابتی مستعد ابتلا به عفونت و عوارض عروقی هستند. تاخیر در بهبود زخم در بیماران دیابتی به کاهش پاسخ سلولی از جمله کاهش عملکردهای ماکروفاژ ، اختلال در تولید فاکتورهای رشد ، کاهش آنژیوژنز و تأمین ناکافی خون نسبت داده می شود.
با اختلال در عملکرد عروق ، کموتاکسی و عملکرد نوتروفیل ، و کاهش متابولیسم پروتئین، ترمیم بافت نرم و سخت به تأخیر می افتد ، که ممکن است منجر به افزایش ریسک عفونت شود. این مسئله به خصوص در جراحی های داخل دهانی شامل کشیدن دندان تا جراحی های ایمپلنت اهمیت پیدا میکند. با این حال ، بیمارانی که دیابت را کنترل کرده یا از داروهای کاهش قند خون استفاده می کنند ممکن است در معرض خطر افزایش تاخیر در ترمیم زخم پس از کشیدن دندان یا سایر جراحی ها نباشند.
درمانهای دندانپزشکی برای بیماران مبتلابه دیابت چگونه است؟
بیماران مبتلابه دیابت اغلب میتوانند با روشهای درمان دندانپزشکی مشابه سایر افراد تحت معالجه قرار گیرند. بااینوجود، این افراد ممکن است دارای برخی نیازهای درمانی خاص در این حوزه باشند. افراد مبتلابه دیابت قبل از مراجعه به مطب دندانپزشکی بهتر است به موارد زیر توجه کنند:
- درصورتیکه درمانهای دندانپزشکی نیازمند انجام اقدامات خاص (مثل غذا نخوردن برای یک دوره کوتاه) باشد، مطمئن شوید این شرایط بر وضعیت بیماری شما تأثیر منفی نمیگذارد.
- درصورتیکه از داروهایی مثل انسولین یا سولفونیل یوریا برای کنترل قند خون خود استفاده میکنید، با دندانپزشک یا پزشک معالج خود درباره لزوم تغییر در داروهای تجویز شده قبل از شروع درمان دندانپزشکی صحبت کنید.
- سطح بالای قند خون احتمالاً باعث طولانی شدن دوره بهبود دندانها و لثهها میشود. بههرحال درصورتیکه دوره ریکاوری شما بهصورت غیرعادی طولانی شد، لازم است بلافاصله با دندانپزشک خود جهت مشاوره تماس بگیرید.
چگونه میتوان از دندانها و لثهها حفاظت کرد؟
جرم روی دندانها میتواند به دندانها و لثهها در صورت تشکیل پلاک آسیب وارد کند. بههرحال شما میتوانید با رعایت نکات زیر از تشکیل پلاک بر روی دندانها جلوگیری کرده و از ابتلا به بیماریهای لثه و دهان پیشگیری نمایید:
روزی یکبار بهدقت نخ دندان بکشید. به این منظور مراحل زیر را موردتوجه قرار دهید:
- یک تکه نخ دندان با طول حدود 18 اینچ انتخاب نمایید.
- با حرکت ارهای بهآرامی نخ دندان را در فضاهای تنگ بین دندانها وارد کنید.
- نخ دندان را به روی لثهها نکشید.
- نخ دندان را روی هر دندان در حالت گرد گرفته و بهآرامی از سمت لثه به طرف بالای دندان چندین بار حرکت دهید.
- پس از نخ دندان کشیدن دهان خود را با آب بشویید.
بهدقت دندانهای خود را دو بار در روز مسواک بزنید. به این منظور به نکات زیر توجه کنید:
- از مسواک نرم با انتهای گرد برای مسواک زدن استفاده کنید.
- از سایش شدید مسواک به دندانها خودداری کنید.
- هنگام مسواک زدن از حرکتهای دایرهای کوچک و نیز حرکتهای کوتاه به سمت عقب و جلو استفاده نمایید.
- بهآرامی زبان خود را مسواک بزنید، زیرا سطح زبان نیز میتواند دارای جرم باشد.
- از خمیردندان حاوی فلوراید برای پیشگیری از پوسیدگی دندان استفاده کنید.
سخن پایانی
شما در این مقاله با بیماری دیابت و رابطه آن با دهان و دندان آشنا شدید. همچنین از راههای درمان و خطرات آن آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
تغییر در سبک زندگی (کنترل سطح گلوکز خون و اقدامات مراقبت از خود شامل: پرهیز از سیگار، ورزش، رژیم غذایی سالم و..) ، معاینات منظم دندانپزشکی با تأکید بر ارزیابی پریودنتال و تقویت دستورالعمل های بهداشت دهان و دندان می تواند به طور مؤثری از بروزعوارض دهانی دیابت جلوگیری کند.
Xerostomia یا خشکی دهان، می تواند بر عملکردهای دهانی تأثیر بگذارد و کیفیت زندگی بیمار را به خطر بیندازد. اتیولوژی آن به عوامل مختلف شامل بیماری های سیستمیک ، از جمله دیابت ارتباط دارد . ترشحات بزاقی برای سلامت دهان و دندان حیاتی است ، زیرا از طریق مکانیسم های فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی به تمیز کردن مکانیکی کمک می کند . کم شدن بزاق می تواند با به خطر انداختن عادات غذایی ، وضعیت تغذیه ای ، گفتاری و تحمل پروتزهای دندانی بر کیفیت زندگی بیمار تأثیر بگذارد. همچنین می تواند خطر ابتلا به عفونت دهانی مانند کاندیدیازیس را افزایش داده و حساسیت بیمار به پوسیدگی دندان ، بیماری پریودنتال و از دست دادن دندان را افزایش دهد .
