برای دانستن اینکه پالپکتومی چیست یا روش انجام پالپکتومی چگونه است باید ابتدا بررسی کنیم که پالپ دندان چیست و در ادامه توضیح دهیم که پالپکتومی برای چه کدام دندان انجام می‌شود. پالپکتومی دندان شیری یا پالپکتومی دندان دائمی چه تفاوتی باهم دارند. پس اگر به‌دنبال کسب اطلاعات پیرامون پالپکتومی هستید این مطلب را تا انتها بخوانید.
فهرست مطالب
- پالپ دندان چیست؟
- درمان پالپکتومی چیست؟
- مواد پالپکتومی شامل چه مواردی است؟
- منظور از پالپکتومی دندان شیری چیست؟
- روش انجام پالپکتومی برای چه افرادی تجویز می‌شود؟
- توصیه‌های مراقبتی پس از انجام پالپکتومی چیست؟
- معرفی روشهای جایگزین پالپکتومی
- خطرات پالپکتومی دندان چیست؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
پالپ دندان چیست؟
در زیر مینا و عاج دندان، بافت نرمی به نام پالپ وجود دارد. این بافت شامل ادنتوبلاست‌ها (سلول‌هایی که عاج و بافت همبند را تولید می‌کنند)، عروق خونی و شبکه‌ای از اعصاب است. درصورتی‌که به این بخش حساس در اثر پوسیدگی دندان، نفوذ باکتری‌ها و عفونت یا ضربه آسیب وارد شود. احتمالا دندانپزشک مجبور به تخلیه کامل پالپ از تاج و ریشه دندان و پر کردن فضای خالی ایجاد شده با مواد ویژه برای کنترل درد و التهاب است. دقیقا کاری که در پالپکتومی (Pulpectomy) انجام می‌شود.
پالپکتومی معمولاً در کودکان برای نجات دندان‌های شیری شدیدا پوسیده و عفونی انجام می‌شود و شاخه‌ای از دندانپزشکی اطفال است. در دندان‌های دائمی بزرگسالان، پالپکتومی اولین بخش از روش درمانی روت کانال (Root Canal Therapy) یا درمان کانال ریشه دندان محسوب می‌شود. به‌همین‌دلیل، برخی از دندانپزشکان از پالپ کتومی به‌عنوان روت کانال جزئی نیز یاد می‌کنند. پالپکتومی را نباید با پالپوتومی (Pulpectomy) که شامل برداشتن بخشی از پالپ دندان برای ترمیم پوسیدگی دندان و جلوگیری از گسترش آن است، اشتباه گرفت. البته برایکسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله پریودنتیت چیست را بخوانید.
درمان پالپکتومی چیست؟
پالپکتومی یک روش موثر دندانپزشکی است. به صورت برداشتن کل بافت پالپ دندان از تاج تا ریشه دندان برای درمان عفونت و جلوگیری از نابودی دندان انجام می‌شود. این روش اغلب برای دندان‌های شیری اطفال به‌محض تشخیص التهاب پالپ (پالپیت) صورت می‌گیرد. زیرا عفونت باکتریایی ثانویه در اثر پوسیدگی شدید دندان رخ داده است. معمولا پالپیت با بروز آبسه پری‌اپیکال خود را نشان می‌دهد.
پالپکتومی برخلاف پالپوتومی، زمانی انجام می‌شود که بافت پالپ به طور غیرقابل برگشت آسیب دیده باشد. یا به دلیل پوسیدگی یا ضربه شدید پالپ دندان دچار نکروز (مرگ بافت) شده باشد. با انجام این روش درمانی موفق، از گسترش عفونت باکتریایی و نکروز به دندان‌های مجاور جلوگیری می‌شود. احتمال از دست دادن دندان آسیب‌دیده نیز خیلی کم می‌شود. معمولا پس از پایان درمان، درد دندان فرد تسکین پیدا می‌کند.
مواد پالپکتومی شامل چه مواردی است؟
پس از تخیله کامل پالپ دندان، باید از مواد ویژه‌ای به‌عنوان جایگزین استفاده شود. این کار راه نفوذ دوباره باکتری‌ها و آلودگی‌ها را مسدود می‌کند. در واقع، به‌نوعی آن فضای خالی مهر و موم می‌شود.
تحقیقات ثابت کرده‌اند که ماده معدنی تری اکسید آگریگیت (mineral trioxide aggregate; MTA) در مقایسه با مواد پرکننده هیدروکسید کلسیم یا فرموکروزول گزینه بهتری است. زیرا قدرت سازگاری با بدن و اثربخشی بیشتری دارد. البته در نهایت این دندانپزشک است که طبق تجربه خود بهترین مواد پالپکتومی را انتخاب می‌کند.البته برایکسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله اختلال مکیدن انگشت را بخوانید.
منظور از پالپکتومی دندان شیری چیست؟
همانطورکه ذکر شد، پالپکتومی برای نجات دندان‌های شیری که در اثر پوسیدگی یا ضربه به شدت آسیب دیده‌اند، استفاده می‌شود. ممکن است این ابهام در ذهن شما شکل بگیرد که با وجود امکان کشیدن دندان‌های شیری و رویش دندان‌های دائمی. دیگر چه نیازی به ترمیم دندان اطفال با پالپکتومی است؟ در حال حاضر دلایل معتبری برای پالپکتومی دندان شیری وجود دارد.
درحالی‌که از دست دادن زودرس دندان‌های شیری می‌تواند باعث بروز مشکلاتی مانند مشکل در جویدن، تکامل ناقص گفتار، حرکت دندان‌های مجاور به داخل فضای لازم برای رشد دندان‌های دائمی و شلوغ شدن دندان‌ها شود. واقعا چرا نباید با انجام پالپ کتومی حداقل برای حداقل ۲ تا ۳ سال به کودک کمک کرد!
ازآنجایی‌که عفونت یا آسیب شدید پالپ دندان معمولا با التهاب و درد همراه است. بهتر است بی‌درنگ برای پالپ کتومی دندان شیری کودک خود اقدام کنید.جالب است بدانید که مواد مورد استفاده برای پر کردن دندان‌های شیری به شکل ویژه‌ای طراحی شده‌اند. در زمان رویش دندان‌های دائمی بازجذب بدن می شوند. این مواد باید از تحلیل ریشه دندان شیری پیشگیری کنند و اجازه رشد را به دندان دائمی زیرین آن بدهند.
روش انجام پالپکتومی برای چه افرادی تجویز می‌شود؟
روش انجام پالپکتومی، اغلب برای کودکان با عارضه عفونت شدید دندانی یا نکروز بافت پالپ دندان تجویز می‌شود. البته پالپکتومی در بزرگسالان نیز در شرایط آسیب غیر قابل برگشت به ناحیه حساس پالپ دندان (به‌دلایل مختلف) انجام می‌شود
اصولا چند روز قبل از انجام پالپکتومی، برای بیمار داروهای آنتی‌بیوتیک به‌منظور درمان عفونت باکتریایی تجویز می‌شوند. به‌خصوص در مواردی که از قبل آبسه ایجاد شده باشد. پس از آن درخواست یک تصویربرداری اشعه ایکس از دندان‌ها داده می‌شود. با مشاهده تصویر، امکان بررسی علائم عفونت در نواحی اطراف دندان و مشاهده شکل کانال‌های ریشه وجود دارد. اصولا روش انجام پالپکتومی چه برای دندان دائمی و چه مراحل پالپکتومی دندان شیری با استفاده از بیحسی موضعی برای کاهش ناراحتی بیمار شروع می‌شود.
- دندانپزشک سوراخی را در دندان ایجاد می‌کند تا به پالپ عفونی دسترسی پیدا کند.
- در مرحله بعد با استفاده از بروچ (broach)، نوعی ابزار دندانپزشکی خاردار، پالپ را خارج می‌کند.
- عصب داخل پالپ نیز با استفاده از فایل‌ها (files) سوراخ می‌شود. دندانپزشک معمولاً از فایل‌هایی با اندازه‌های مختلف استفاده می‌کند. زیرا باید مطمئن شود که تمام ذرات و همچنین بافتهای عفونی قبل از شستشوی کانال با استفاده از محلول هیپوکلریت سدیم یا مخلوطی از هیپوکلریت سدیم با اصلاح‌کننده‌های سطح پاک شده‌اند.
- پس از شستشو و ضد عفونی کردن. کانال ریشه و محفظه پالپ با یک ماده بی‌اثر و قابل جذب پر می‌شوند.
- حال روی دندان با روکشی پوشانده می‌شود. می‌توان آن را به طور موقت با استفاده از سیمان دندانی به ساختار زیرین چسباند.
توصیه‌های مراقبتی پس از انجام پالپکتومی چیست؟
درصورتی‌که دندانپزشک تشخیص دهد. از شما می‌خواهد که برای معاینه طی یک جلسه آینده نیز مراجعه کنید. اگر پالپکتومی به‌خوبی و توسط یک متخصص حرفه‌ای انجام شود. می توانید همان روز به فعالیت‌های عادی خود بازگردید. فقط لازم است که تا زمان از بین رفتن اثرات بیحسی، از خوردن مواد غذایی خودداری کنید.
اگر پالپ دندان شما از قبل به‌شدت عفونی بوده است. ممکن است دندانپزشک طبق تشخیص خود دوباره آنتی‌بیوتیک تجویز کند. حتماً همه آن‌ها را مصرف کنید، حتی اگر شرایط دندان شما بهتر به نظر می‌رسد. اطراف دندان ممکن است برای چند روز کمی متورم و حساس باشد. میتوانید از مسکن‌های بدون نسخه استفاده کنید.
بعد از گذشت یک روز از پالپکتومی، میتوانید به مسواک زدن و نخ دندان کشیدن (البته به‌آرامی) ادامه دهید. در صورت داشتن هر یک از علائم زیر تا چند روز بعد از انجام پالپ کتومی، با دندانپزشک خود تماس بگیرید:
- افزایش درد
- بروز التهاب جدید یا علائم عفونت در اطراف دندان
- افزایش حساسیت دندان به گرما و سرما
- ناتوانی در جویدن طبیعی غذا
معرفی روشهای جایگزین پالپکتومی
باید بدانیم که روشهای دیگری نیز وجود دارد که جایگزین پالپ کتومی است اما تفاوت‌های اساسی با پالپکتومی دارند.
پالپوتومی:
پالپوتومی برخلاف پالپکتومی یک روش ترمیم سطحی دندان است. در واقع، به‌دلیل شدت کم پوسیدگی یا آسیب، تنها قسمت آسیب‌دیده پالپ یا تمام پالپ محفظه فوقانی دندان بدون دست زدن به ریشه‌ها خارج می‌شود. پس از برداشتن پالپ آسیب‌دیده، دندان تمیز، ضد عفونی و پر می‌شود. پالپوتومی اغلب یک روش پیشگیری و کم‌هزینه در نظر گرفته می‌شود. از آن با عنوان پالپ کتومی پارسیل یا پالپکتومی جزئی نیز یاد می‌شود.. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله فلوراید تراپی دندان کودکان را بخوانید.
عصب کشی:
در مورد تفاوت پالپکتومی و عصب‌کشی می‌توان گفت که اگرچه درمان روت کانال با پالپکتومی شروع می‌شود. اما پس از برداشتن پالپ باید کل سیستم یک یا چند کانال ریشه به‌خوبی تمیز، شکل داده شده و مهر و موم شود. در واقع به‌دلیل گسترش آسیب، یک مرحله اضافی درمان ریشه نیز باید انجام شود.
به‌همین‌دلیل، روت کانال معمولاً به بیش از یکبار مراجعه به مطب دندانپزشکی نیاز دارد. احتمالاً با یک تاج موقت به منزل فرستاده می‌شوید. سپس از شما خواسته می‌شود که برای پر کردن اساسی و نصب تاج دائمی دوباره مراجعه کنید. با توجه به این مراحل، مطمئنا باید هزینه بیشتری برای عصب‌کشی یا روت کانال پرداخت کنید. جالب است بدانید که عصب‌کشی اغلب روی دندان‌های دائمی انجام می‌شود و تا جای ممکن روی دندان‌های شیری صورت نمی‌گیرد.
کشیدن دندان:
معمولا اگر ریشه دندان به‌شدت آسیب دیده باشد، دندان ترک شدید و غیر قابل ترمیم خورده باشد (به‌خصوص از زیر خط لثه) یا دندان کودک از قبل لق شده باشد. دیگر انواع پالپکتومی مانند پالپکتومی خلفی، عصب‌کشی و پالپوتومی پاسخگو نیستند و کشیدن دندان ممکن است انتخاب بهتری باشد. بنابراین، معاینات منظم دندانپزشکی می‌توانند مانع از دست دادن بی‌دلیل دندان‌های دائمی یا حتی شیری شوند!
می‌توان گفت پالپکتومی یک روش عالی برای حفظ دندان به‌شدت آسیب‌دیده، به خصوص دندان شیری است. اگرچه پیشگیری به‌موقع با پالپوتومی، می‌تواند مانع از تخلیه کامل پالپ در اثر پالپ کتومی شد. باید بدانیم که تشخیص اینکه پالپوتومی و پالپکتومی مناسب دندان است و یا کدام مواد پالپکتومی مناسب است دندانپزشک تصمیم می‌گیرد.
خطرات پالپکتومی دندان چیست؟
پالپکتومی یک روش دندانپزشکی بسیار ساده و با ریسک پایین از نظر عوارض است. اما در هر صورت ممکن است برخی از موارد خاص در جریان این روش پیش بیاید که برای دندان پزشک و بیمار چالش‌برانگیز شود. از جمله این موارد می‌توان اشاره کرد:
- واکنش‌های ناخواسته به بیحسی اعمال شده: استفاده از بیحسی موضعی ممکن است لب‌ها، زبان و سایر بافتهای اطراف را بی حس کند. اما این بی حسی به طور معمول چند ساعت بعد از عمل برطرف می‌شود. با این وجود، موارد نادری وجود دارد که بیمار عوارض جانبی بی حسی موضعی را از خود نشان دهد. به همین دلیل معمولاً متخصص دندانپزشکی اطفال و کودکان از قبل در مورد حساسیت کودک به این موارد از خانواده سوال می‌پرسد.
- شکستگی دندان: دندان آسیب دیده ممکن است در طول عمل پالپ کتومی دچار شکستگی شود و حتی آسیب بیشتر به آن منجر به از دست رفتن دندان شود.
- خونریزی بیش از حد: این موضوع خصوصاً برای کودکانی که شرایط پزشکی خاص دارند ممکن است اتفاق بیفتد.
- عفونت محل درمان: عفونت ممکن است منجر به التهاب و درد بیشتر در بیماران شود که در مورد همه عمل‌های جراحی امکان پذیر است.
- درد: اگر دندان پزشک یا متخصص نتواند تمامی بافتهای نکروز را از بین ببرد، احتمال عود درد و همچنین شیوع عفونت در قسمت‌های اطراف دندان وجود دارد.
سخن پایانی
شما در این مقاله با پالپکنومی دندان آشنا شدید. همچنین از روشهای جایگزین و درمان آن آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
یک روش درمانی موثر برای جلوگیری از عفوت دندان است که از طریق برداشتن پالپ دندان صورت می‌گیرد.
مراحل پالپکتومی دندان شیری همانند دندان دائمی است که با بیحسی آغاز می‌شود و شامل ۶ مرحله متفاوت است .
