مشکلات رشد فک بالا و پایین، یکی از شایعترین دلایل مراجعه بیماران به ارتودنسی است. تنگ بودن فک بالا، عقببودن فک پایین یا ناهماهنگی بین فکها علاوه بر تأثیر بر زیبایی صورت، میتواند باعث مشکلاتی مثل کجشدن دندانها، اختلال در تنفس و حتی درد مفصل فکی شود.
خبر خوب این است کهارتودنسی در سن مناسب، فک بالا را پهنتر و فک پایین را رشد دهد و بسیاری از این مشکلات را بدون جراحی اصلاح کند.
چرا اصلاح رشد فک اهمیت دارد؟
اختلالات فکی معمولاً بهصورت زیر دیده میشوند:
- تنگی فک بالا و کمبود فضا برای دندانها
- جلوتر بودن فک بالا نسبت به فک پایین
- عقببودن فک پایین (کلاس II)
- جلو بودن فک پایین (کلاس III)
- کراسبایت، شلوغی دندانها یا مشکل در جویدن
اصلاح دقیق این مشکلات در سنین کودکی و نوجوانی بهترین نتیجه را دارد، اما در بسیاری از بزرگسالان نیز امکان درمان وجود دارد.
۱) چگونه با ارتودنسی، فک بالا را پهنتر کنیم؟
الف) اکسپندر یا وسیعکننده فک بالا (RPE / Rapid Palatal Expander)
متداولترین و مؤثرترین روش برای پهنکردن فک بالا، استفاده از اکسپندر کام است. این دستگاه با اعمال فشار آرام و تدریجی، استخوان میانی کام را باز میکند و فک را بهطور واقعی گسترش میدهد.
مزایا:
- ایجاد فضای کافی برای دندانها
- رفع کراسبایت
- بهبود تنفس بینی
- امکان شروع درمان قبل از رویش همه دندانها
بهترین سن:
۷ تا ۱۵ سال (در این سن استخوان فک همچنان انعطافپذیر است)
ب) اکسپندر آرام (SARPE یا Slow Expander)
برای بیمارانی که استخوان فک سفتتر است، از نوع “آهسته” استفاده میشود. این روش فشار کمتری ایجاد میکند و برای نوجوانان بزرگتر مناسب است.
ج) گسترش فک بالا در بزرگسالان
در بزرگسالان، استخوان فک تقریباً جوش خورده است و گسترش واقعی ممکن است نیاز به روشهای زیر داشته باشد:
- SARME یا جراحی کمکی همراه با اکسپندر
- حرکات دندانی با براکت (محدودتر از گسترش اسکلتی)
نتیجه: بزرگسالان همچنان میتوانند فک پهنتر داشته باشند؛ فقط روش درمان متفاوت است.
۲) چگونه با ارتودنسی، فک پایین را رشد دهیم؟
رشد فک پایین معمولاً در دوران بلوغ فعال است. ارتودنسی از این بازه زمانی استفاده میکند تا ساختار فک را تقویت و هدایت کند.
الف) دستگاههای فانکشنال (Functional Appliances)
این ابزارها با قرار دادن فک پایین در موقعیتی جلوتر، تحریک رشد استخوانی ایجاد میکنند.
معروفترین وسایل:
- Twin Block (تویین بلاک) – مؤثرترین نوع برای کلاس II
- Herbst
- Bionator
- Activator
مزایا:
- رشد واقعی استخوان فک پایین
- اصلاح جلو بودن فک بالا نسبت به پایین
- کاهش نیاز به جراحی در آینده
بهترین سن:
۱۰ تا ۱۵ سال (دوران اوج رشد)
ب) الاستیکهای ارتودنسی (Rubber Bands)
در نوجوانان و بزرگسالانی که نیاز به رشد استخوانی ندارند یا رشد کامل شده، الاستیکهای مخصوص میتوانند:
- فک پایین را در موقعیت بهتر قرار دهند
- رابطه دندانی دو فک را تنظیم کنند
ج) مینیاسکروها (TADs) در ارتودنسی بزرگسالان
در مواردی که رشد استخوانی کامل شده، ارتودنتیست برای حرکت کنترلشده فک و دندانها از ایمپلنتهای کوچک موقتی استفاده میکند.
نتیجه:
بدون نیاز به جراحی، تغییرات قابلتوجهی ایجاد میشود، اما محدودتر از دوران رشد است.
د) جراحی فک (Orthognathic Surgery)
اگر مشکل فک شدید باشد و بیمار از سن رشد گذشته باشد، تنها گزینه مؤثر، جراحی فک همراه با ارتودنسی است.
این گزینه برای موارد زیر ضروری است:
- عقب یا جلو بودن شدید فک
- مشکلات تنفسی
- ناهماهنگی شدید دندانی-اسکلتی
۳) آیا وسایل خانگی یا دستگاههای تمرین فک میتوانند فک را بزرگ کنند؟
وسایل تبلیغاتی مانند Jaw Trainer، تمرین فک، Mewing و…
✔ عضلات صورت را کمی تقویت میکنند
✘ اما باعث رشد استخوان فک نمیشوند
رشد واقعی فک فقط با:
اکسپندر، فانکشنال اپلاینس، ارتودنسی، یا جراحی امکانپذیر است.
۴) چه زمانی باید برای اصلاح فک به ارتودنتیست مراجعه کرد؟
نشانههایی که نشان میدهند فک به مداخله نیاز دارد:
- تنفس دهانی
- کراسبایت
- تنگی فک بالا
- جلو یا عقب بودن بیش از حد فکها
- شلوغی دندانها
- لبخند باریک یا صورت کشیده
بهترین سن ارزیابی:
۷ تا ۱۰ سالگی
اما بزرگسالان هم همچنان قابل درمان هستند.
جمعبندی
- گسترش واقعی فک بالا با اکسپندر انجام میشود.
- رشد فک پایین در سنین نوجوانی با دستگاههای فانکشنال بهترین نتیجه را دارد.
- در بزرگسالان، بسته به شدت مشکل، از ارتودنسی، مینیاسکرو یا جراحی فک استفاده میشود.
- وسایل خانگی نمیتوانند استخوان فک را بزرگ کنند.
اگر درمان در زمان مناسب انجام شود، میتواند هم زیبایی چهره را افزایش دهد و هم دندانها را در موقعیت صحیح قرار دهد.
برای انتخاب دکتر ارتودنسی خوب در تهران باید به تخصص، تجربه، نمونهکار و تعهد دندانپزشک توجه کنید.
اگر به دنبال یک متخصص قابل اعتماد و دقیق هستید، دکتر ستاره خسروی میتواند یکی از بهترین گزینهها برای درمان ارتودنسی حرفهای و اصولی باشد.
مرکز تخصصی ارتودنسی دکتر ستاره خسروی
آخرین روشهای ارتودنسی در این مرکز انجام میشود. شما با مشورت با متخصص ارتودنسی دکتر ستاره خسروی،عضو هیات علمی دانشگاه “بهترین دندانپزشک ارتودنسی تهران در الهیه “میتوانید مناسب ترین روش را انتخاب کنید.
برای مشاوره تخصصی ارتودنسی با ما تماس بگیرید ۰۹۳۸۰۰۰۵۵۹۰
