پوسیدگی دندان یکی از شایع ترین مشکلات دهان و دندان در کودکان است که می تواند از سال های ابتدایی زندگی شروع شود و در صورت بی توجهی، اثرات طولانی مدت بر سلامت دهان و حتی اعتماد به نفس کودک بگذارد. بسیاری از پوسیدگی های دندان، به ویژه در دندان های آسیاب، به دلیل وجود شیارها و فرورفتگی های عمیق روی سطح جونده ایجاد می شود. این شیارها محل تجمع باکتری ها و باقی مانده غذا هستند و حتی با مسواک زدن روزانه هم به راحتی تمیز نمی شوند. یکی از روش های علمی و موثر که امروزه توسط انجمن های دندانپزشکی معتبر جهان توصیه می شود، استفاده از فیشور سیلانت یا همان “شیاربندی دندان” است.
فیشور سیلانت ماده ای رزینی و تقریبا همرنگ دندان است که با قرار گرفتن در شیارهای سطح دندان، آن ها را مسدود کرده و مانع از نفوذ باکتری و مواد غذایی به عمق این نواحی می شود. این روش ایمن، بدون درد و غیرتهاجمی است و به عنوان یک راهکار پیشگیری، به خصوص برای کودکانی که تازه دندان آسیای دائمی آن ها درآمده، اهمیت ویژه ای دارد.
این مقاله صرفا برای افزایش آگاهی والدین نوشته شده و جایگزین معاینه یا درمان توسط دندانپزشک نیست. تصمیم گیری نهایی درباره اجرای فیشور سیلانت باید بر اساس نظر متخصص دندانپزشکی کودکان انجام شود.
فهرست مطالب
- فیشور سیلانت چیست و چگونه کار می کند؟
- چرا فیشور سیلانت برای دندان کودکان ضروری است؟
- مراحل انجام فیشور سیلانت دندان کودکان
- مزایا و معایب فیشور سیلانت
- مراقبت های بعد از فیشور سیلانت
- بهترین سن برای انجام فیشور سیلانت
- هزینه فیشور سیلانت و پوشش بیمه
- تفاوت فیشور سیلانت با پرکردن دندان
- سوالات متداول
جدول مقایسه مزایا و معایب فیشور سیلانت دندان کودکان
| موارد | مزایا | معایب |
|---|---|---|
| روش اجرا | بدون درد، بدون نیاز به بی حسی | نیاز به همکاری کودک در طول درمان |
| اثرگذاری | کاهش قابل توجه خطر پوسیدگی تا 80% | ممکن است پس از چند سال نیاز به ترمیم داشته باشد |
| ظاهر | همرنگ دندان، تقریبا غیر قابل مشاهده | در برخی موارد تغییر رنگ جزئی اتفاق می افتد |
| هزینه | مقرون به صرفه نسبت به درمان پوسیدگی | هزینه در برخی مناطق بالاتر از استاندارد است |
| ایمنی | بی خطر و تایید شده توسط انجمن های دندانپزشکی | در موارد حساسیت به رزین نیاز به جایگزین دارد |
فیشور سیلانت چیست و چگونه کار می کند؟
فیشور سیلانت یا شیاربندی، یک پوشش محافظ رزینی است که برای مسدود کردن شیارهای عمیق روی سطح جونده دندان های آسیاب استفاده می شود. این شیارها اگر عمیق باشند، حتی با شستشوی کامل و مسواک زدن هم به راحتی تمیز نمی شوند و مواد غذایی و باکتری ها در داخل آن ها باقی می مانند. با استفاده از فیشور سیلانت، این شیارها صاف و قابل تمیز شدن می شوند و باکتری ها به عمق دندان نفوذ نمی کنند.
ماده فیشور سیلانت معمولا از رزین کامپوزیتی یا رزین گلاس آیونومر ساخته می شود و به دلیل رنگ نزدیک به رنگ طبیعی دندان، کاملا نامحسوس است. این پوشش یک لایه فیزیکی بین مینا و محیط دهان ایجاد می کند و حتی اگر کودک در مسواک زدن ضعف داشته باشد، از پوسیدگی های زودرس جلوگیری می کند.
چرا فیشور سیلانت برای دندان کودکان ضروری است؟
دندان های آسیاب دائمی معمولا بین سنین 6 تا 12 سال رویش پیدا می کنند و چون سطح جونده آن ها دارای شیارهای زیادی است، بیشتر از دندان های دیگر در معرض پوسیدگی هستند. کودکان اغلب مصرف بالای مواد قندی دارند و مهارت مسواک زدن آن ها کامل نیست، بنابراین خطر ایجاد پوسیدگی بالا می رود.
طبق تحقیقات اخیر انجمن دندانپزشکی آمریکا، فیشور سیلانت می تواند خطر پوسیدگی را تا 80 درصد کاهش دهد. این روش نه تنها بدون درد است، بلکه در یک جلسه کوتاه انجام می شود و کودک را از درمان های تهاجمی مثل پرکردن یا عصب کشی در آینده نجات می دهد.
مراحل انجام فیشور سیلانت دندان کودکان
اجرای فیشور سیلانت یک روند ساده ولی دقیق است که توسط دندانپزشک کودکان انجام می شود. مراحل اصلی این فرآیند شامل موارد زیر است:
- تمیز کردن سطح دندان
پیش از هر چیز، دندانپزشک با استفاده از مسواک مخصوص یا ابزار چرخشی، سطح جونده دندان را کاملا از پلاک و ذرات مواد غذایی پاک می کند. این کار باعث می شود ماده فیشور سیلانت به خوبی به سطح دندان بچسبد.
- خشک کردن دندان
پس از تمیز کردن، دندان با پنبه یا ابزار مخصوص خشک می شود تا هیچ رطوبتی باقی نماند. وجود رطوبت مانع اتصال کامل سیلانت به مینای دندان خواهد شد.
- تراش سطح مینا (در صورت نیاز)
گاهی دندانپزشک از یک محلول اسیدی ضعیف (Etching) برای ایجاد زبری سطح مینا استفاده می کند تا ماده بهتر جذب شود. این اسید کاملا بی خطر و قابل شستشو است.
- قرار دادن فیشور سیلانت
ماده رزینی فیشور سیلانت روی شیارهای دندان ریخته یا با قلم مخصوص اعمال می شود تا تمام شیارها پر شوند.
- سفت کردن با نور (Curing)
در اکثر موارد، نوع رزینی سیلانت با نور آبی مخصوص سخت و محکم می شود تا دوام بیشتری داشته باشد.
کل این مراحل معمولا بین 10 تا 20 دقیقه زمان می برد و برای کودک درد یا ناراحتی زیادی ایجاد نمی کند.
مزایا و معایب فیشور سیلانت
مزایا
- پیشگیری قدرتمند از پوسیدگی: کاهش خطر پوسیدگی تا حدود 80 درصد در سال های اولیه.
- بدون درد و بی نیاز از بی حسی: برای کودکان با ترس از دندانپزشکی بسیار مناسب است.
- حفظ ساختار طبیعی دندان: برخلاف پرکردن، تراشی در دندان ایجاد نمی شود.
- هزینه پایین تر نسبت به درمان های ترمیمی: پیشگیری همیشه ارزان تر از درمان است.
- ظاهر طبیعی: به دلیل رنگ همرنگ دندان، قابل مشاهده نیست.
معایب
- دوام محدود: معمولا بین 3 تا 7 سال نیاز به بررسی و احتمالا ترمیم دارد.
- نیاز به همکاری کودک: برخی کودکان ممکن است در طول کار بی قراری کنند.
- حساسیت به مواد: هرچند نادر، اما ممکن است کودک نسبت به رزین حساسیت داشته باشد.
- امکان شکست جزئی پوشش: در صورت فشار شدید جویدن یا مصرف خوراکی های سخت.
مراقبت های بعد از فیشور سیلانت
برای دوام و اثربخشی بیشتر، رعایت نکات زیر ضروری است:
- مسواک زدن روزانه: حتی با وجود سیلانت، دندان ها باید دو بار در روز با خمیر دندان فلوراید تمیز شوند.
- مراجعه منظم به دندانپزشک: هر 6 ماه یک بار برای بررسی پوشش و اصلاح احتمالی.
- اجتناب از جویدن اجسام سخت: مانند یخ، مداد یا آب نبات های بسیار سخت.
- استفاده از نخ دندان: برای جلوگیری از تجمع پلاک بین دندان ها.
- مراقبت در رژیم غذایی: کاهش مصرف قندهای چسبنده مثل تافی و شکلات های نرم.
بهترین سن برای انجام فیشور سیلانت
دندانپزشکان توصیه می کنند که بلافاصله پس از رویش دندان های آسیاب دائمی (معمولا در سن 6 تا 7 سالگی) این کار انجام شود.
دندان های آسیاب دوم که حدود 11 تا 13 سالگی رویش پیدا می کنند نیز کاندید مناسبی برای سیلانت هستند.
هرچه این پوشش زودتر انجام شود، خطر پوسیدگی کمتر خواهد شد زیرا مینای تازه تشکیل شده دندان، حساس تر و نفوذپذیرتر است.
هزینه فیشور سیلانت و پوشش بیمه
هزینه این درمان بسته به شهر، کلینیک و نوع ماده استفاده شده متفاوت است. در ایران، هزینه هر دندان ممکن است بین 150 تا 400 هزار تومان باشد.
برخی بیمه های تکمیلی این هزینه را پوشش می دهند، به ویژه برای کودکان.
در مقایسه با درمان پوسیدگی، هزینه فیشور سیلانت بسیار کمتر است و از نظر اقتصادی کاملا توجیه دارد.
تفاوت فیشور سیلانت با پرکردن دندان
- هدف: سیلانت برای پیشگیری استفاده می شود، پرکردن برای درمان پوسیدگی.
- روش اجرا: سیلانت بدون تراش مینای دندان است، پرکردن نیاز به برداشت قسمت پوسیده دارد.
- درد و بی حسی: سیلانت بدون درد و بی حسی انجام می شود، پرکردن معمولا نیاز به بی حسی دارد.
- دوام: پرکردن دائمی تر است، سیلانت نیاز به بررسی دوره ای دارد.
نتیجه گیری
فیشور سیلانت یک روش پیشگیری علمی، کم هزینه و بدون درد است که می تواند خطر پوسیدگی دندان های آسیاب کودکان را به میزان چشمگیری کاهش دهد. اجرای این روش در زمان مناسب، به همراه رعایت بهداشت دهان، بهترین سرمایه گذاری برای سلامت دندان های کودک در آینده است. والدین باید آگاه باشند که سیلانت جایگزین مسواک زدن و تغذیه سالم نیست، بلکه یک مکمل موثر برای پیشگیری است.
سوالات متداول
1. آیا فیشور سیلانت برای همه کودکان لازم است؟
بله، به ویژه برای کودکانی که شیارهای عمیق دندان یا سابقه پوسیدگی زودرس دارند. تصمیم نهایی را دندانپزشک پس از معاینه می گیرد.
2. آیا سیلانت درد دارد؟
خیر، این کار کاملا بدون درد و بدون نیاز به تزریق انجام می شود.
3. آیا باید پس از چند سال سیلانت دوباره انجام شود؟
بستگی به دوام پوشش دارد، اما معمولا پس از 3 تا 7 سال نیاز به بررسی و گاهی ترمیم مجدد دارد.
منابع معتبر
- American Dental Association
- Centers for Disease Control and Prevention
- انجمن دندانپزشکی کودکان ایران
