
از گذشتههای دورف دانشمندان همیشه به دنبال راهی برای کاهش جراحات و خوینریزی در جراحیها بودند. یکی از این راه حل ها استفاده از لیزر در حوزه پزشکی است. پیشرفت در فناوری انواع لیزر در دندانپزشکی دارای فواید زیادی در این حوزه بوده است. در دستگاه لیزر انرژی نور بسیار باریک و متمرکز میشود. این نور هنگام برخورد با بافت واکنش ایجاد کرده و میتواند بافت را برداشته یا تغییر شکل دهد. آیا شما تا کنون اقدام درمانی دندانپزشکی با لیزر انجام دادهاید؟ درباره مزایا و معایب استفاده از لیزر در حوزه دندانپزشکی چه میدانید؟ در این مقاله با تکنولوژی دندانپزشکی همرا ما باشید. می خواهیم به کاربردهای نوین لیزر در حوزه دندانپزشکی بپردازیم.
فهرست مطالب:
- لیزرها از چه بخشهای تشکیل میشوند؟
- انواع لیزر مورد استفاده در دندانپزشکی
- اهداف لیزرها روی بافتها
- سیر ورود لیزر به دندانپزشکی
- کاربردهای امروزه لیزر در دندانپزشکی
- مزایای استفاده از لیزر در دندانپزشکی
- محدودیتهای کاربرد لیزر در دندانپزشکی
- سخن پایانی
- سوالات متداول
لیزرها از چه بخشهای تشکیل میشوند؟
رزوناتور نوری: بخشی از دستگاه که شامل دو آینه در هر دو طرف لامپ تحریک کننده (پمپ) و مدیوم است.
مدیوم دستگاه: ماده اصلی مولد لیزر است که از طریق منبع پمپ برانگیخته می شود. اسامی بیشتر دستگاه های لیزر بر اساس همین قسمت است.
منبع پمپ: انتقال انرژی از یک منبع خارجی به مدیوم لیزر است. شامل پمپاژ نوری، الکتریکی و غیره.
- بیشتر بخوانید، بیشتر بدانید: سیر تا پیاز حفره خشک دندان
انواع لیزر مورد استفاده در دندانپزشکی
لیزرهای مورد استفاده برای جراحیهای دهان و دندان عبارتند از:
- لیزرهای دیاکسید کربن: از آنها برای برداشتن تومورهای دهان، بافتهای بیمار و استخوان استفاده میشوند.
- لیزرهای دیودی و اندی- یاگ: برای برداشتن التهاب لثه و سایر عناصر بیماریزا (پاتوژنها) از آنها استفاده میشود. از این لیزرها در تکنیک لاناپ که به احیاء لثه کمک میکند نیز استفاده میشود، زیرا آنها به خوبی از پس بافتهای سخت برمیآیند.
- لیزرهای اربیوم: اغلب در جراحی زیبایی دندان مورد استفاده قرار میگیرند. میتوان از آنها جهت آمادهسازی دندان برای پر کردن نیز استفاده کرد.
اهداف لیزرها روی بافتها
لیزرها مستقیم بر روی بافت اثر می گذارند و چهار اتفاق مهم در بافت می افتد که هر کدام اثر مربوط به خود را دارند.
۱. جذبAbsorption
۲. بازتابReflection
۳. رد شدنTransmission
۴. پخش شدن Scattering
هر طول موج توسط کروموفور خاصی جذب می شود و انرژی جذب شده به انرژی حرارتی یا مکانیکی تبدیل می شود که برای انجام عمل آن مورد استفاده قرار می گیرد. برای مثال دیود لیزرها و Nd:YAG عمدتا توسط هموگلوبین و ملانین (رنگدانه ها) جذب می شوند در حالی که ، اربیوم و لیزر CO2؛ بیشتر درآب و هیدروکسی آپاتیت جذب می شوند. همچنین دیود لیزرها و Nd:YAG عمق نفوذ بیشتری نسبت به اربیوم و لیزر CO2 دارند پس با توجه به بافت هدف و کاری که قرار است روی بافت انجام دهیم نوع دستگاه لیزر را انتخاب می کنیم.
سیر ورود لیزر به دندانپزشکی
اصولا لیزر دارای یک نور توانمند و تغییر دهنده در بافت مخاطب است. فواید لیزر دو مورد بسیار اساسی است. یک اینکه کمترین میزان تهاجم را به بافت مخاطب دارد و دو اینکه موضوع مهم استریلیته یا استریل بودن در محل های درمان تنها با لیزر ها به حداکثر ممکن می رسد.
چرا که لیزر خود نوعی استریل کننده و از بین برنده کامل باکتری ها و میکروارگانیسم ها یا میکروب ها است. لیزر ها از دهه نود میلادی به طور کاربردی وارد دندانپزشکی شدند. در ابتدا لیزر ها تنها به عنوان وسیله ای برای بریدن و یا برش در جراحی ها استفاده می شدند و در واقع جایی برای اسکالپل و یا چاقوهای جراحی برای خودشان به دست آوردند. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله ارتودنسی رنگی را بخوانید.
اما این کافی نبود. لیزر با توانمندی بالایی که داشت می توانست اعمال بسیار بیشتری را انجام دهد و فواید بسیار زیادی داشته باشد. به دنبال استفاده از لیزر دندانپزشکی به عنوان یک وسیله برش، استفاده از اشعه لیزر برای تغییراتی در سطح دندان ها و سفید کردن آن ها پیدا شد که این روش استفاده در واقع قبلا به وسیله اشعه یو وی یا اولتراوایلت یا ماوراء بنفش استفاده می شد.

نفوذ این نور لیزر در سطح مینایی دندان ها ثابت کرد که می تواند تغییراتی بسیار زیاد در رنگ و ظاهر مینا ایجاد کند و در واقع به سفید کردن دندان ها کمک می کند. همچنین دارای مزیت عدم حساسیت دندان ها پس از عمل بلیچینگ یا سفید کردن به وسیله لیزرها بود. تقریبا تا بعد از سال 2000 لیزر ها در همین حد محدود استفاده می شدند.
کاربردهای امروزه لیزر در دندانپزشکی
پیشرفت فنآوری لیزری، باعث افزایش کاربرد لیزر در دندانپزشکی شده است. لیزر در تمام حوزههای دندانپزشکی کاربرد داشته و باعث کوتاه شدن زمان درمان و مؤثرتر شدن اعمال جراحی شده است. درباره ایمپلنت دندان بیشتر بدانید.
پوسیدگی دندان
از لیزرها برای برداشتن پوسیدگیهای درون دندان و آمادهسازی مینای اطراف پوسیدگی برای دریافت ماده پرکننده استفاده میشود. در تراش حفره با لیزرهای اربیوم مولکول آب موجود در ساختار دندان یا محتوای پوسیدگی انرژی لیزر را جذب کرده که متعاقب آن micro explosion در بافت دندانی رخ می دهد که منجر به برداشت دندان می گردد و با توجه به محتوای آب بیشتر پوسیدگی می توان گفت که لیزر به صورت انتخابی قادر به برداشت پوسیدگی می باشد.
این لیزرها به دلیل جذب بالا در آب و هیدروکسی آپاتیت برای تهیه حفره های دندانی به طور گسترده پذیرفته شده اند که دارای طول موج بالا و جذب بالا و عمق نفوذ پایین در بافت های سخت هستند. درمان لیزر بدون تماس می باشد و دارای مزایای بیشتری نسبت به توربین و آنگل مانند ، عدم صدا ،فشار، درد، درجه حرارت وتا حدی بی حسی می باشد.
تشخیصدهنده پوسیدگی
برای تشخیص زودهنگام حفرههای تولید شده توسط محصولات جانبی پوسیدگی دندان از لیزرهای بافت نرم کم شدت استفاده میشود.
لیزر در دندانپزشکی و سفید کردن دندان
از لیزرها برای سرعت بخشیدن به عمل سفید کردن دندان نیز استفاده میشود. در اینجا، محلول سفید کننده پیروکسید، که روی سطح دندان مالیده میشود، با استفاده از انرژی لیزر فعال شده و این سرعت فرایند سفید کردن دندانها را افزایش میدهد.
آمادهسازی و پر کردن دندان
در هنگام استفاده از لیزرهای دندانپزشکی بافت سخت، دیگر به بیحسی موضعی و دریلهای دندانپزشکی سنتی نیازی نیست. لیزر مورد استفاده برای پر کردن دندان، باکتریهای موجود در حفره دندان را میکشد که این خود باعث افزایش دوام درمان انجام شده روی دندانها میشود. از لیزرها برای پر کردن دندان با آمالگام، آنله یا نصب روکش استفاده نمیشود.

از لیزرهای دندانپزشکی برای بستن لولههای کوچکی که مسئول حساسیت دندانها به سرما و گرما بوده و روی ریشه دندان قرار دارند، استفاده میشود. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله مهمترین برندهای کامپوزیت دندان را بخوانید.
لیزر در پریو و جراحی:
بسته به ویژگی های جذب، حالت عمل و نوع کاری که قرار است انجام شود، لیزرهای مختلف می توانند برای درمان هایی مانند Gingivectomy، Gingivoplasty، جرم گیری سطح ریشه استفاده شوند. معمولا Er:YAG, Nd:YAG و دایود لیزرها در حذف بافت های لثه و برداشت ضایعات استفاده می شوند که باعث کاهش درد پس از عمل، عدم باقی ماندن اسکار زخم و کاهش خونریزی می شوند.
بیماری لثه
در بیماریهای لثه از لیزر برای اصلاح شکل لثهها و حذف باکتریهای در طول اعمال عصبکشی استفاده میشود. البته برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله مینای دندان چیست را بخوانید.
بیوپسی و برداشتن ضایعات
گاهی اوقات، از لیزرها جهت برداشتن نمونه کوچکی از بافت (موسوم به بیوپسی) استفاده میشود؛ این نمونه بعداً از لحاظ وجود سرطان آزمایش میشود.
لیزر در دندانپزشکی و افزایش طول تاج
از لیزرهای دندانپزشکی برای اصلاح بافت لثه (لیزر بافت نرم) و استخوان (بافت سخت)، که جهت نمایان شدن ساختار سالمتر دندان انجام میشود، نیز استفاده میگردد. این اصلاح شکل، پایه محکمتری جهت نصب روکش دندان فراهم میکند.
لبخند لثهای
لیزرهای دندانپزشکی، لبخند لثهای را از طریق اصلاح بافت لثه و نمایان کردن ساختار سالم دندان درمان میکنند.

چینهای بافت نرم (اپولیس)
از لیزرهای دندانپزشکی برای برداشتن بدون درد و بدون بخیه چینهای بافت نرم، که اغلب به دلیل نامناسب بودن اندازه دندانهای مصنوعی رخ میدهند، استفاده میشود.
از جمله کاربردهای دیگر لیزر در دندانپزشکی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ایمپلنت با لیزر
- رویش دندان با لیزر
- جرم گیری دندان با لیزر
- درمان آفت دهان با لیزر
مزایای استفاده از لیزر در دندانپزشکی
لیزرها در مقایسه با دریلهای دندانپزشکی سنتی:
- در برخی موارد باعث درد کمتری میشوند که در نتیجه نیاز بیحسی کاهش مییابد.
- باعث کاهش اضطراب بیمارانی میشوند که استفاده از دریلهای دندانپزشکی آنها را ناراحت میکند.
- باعث میشوند در طول درمان بافتهای نرم، خونریزی و تورم به کمترین حد ممکن برسد.
- در هنگام برداشتن پوسیدگیها مقدار بیشتری از ساختار سالم دندان را حفظ میکنند.
بیشتر بخوانید: بهترین متخصص پروتز دندان در تهران
محدودیتهای کاربرد لیزر در دندانپزشکی
محدودیتهای لیزر زیاد است. با وجود تمام مزایای این روش نوین، اما کمبودهایی متوجه آن هستند که عبارتند از:
- از لیزرها نمیتوان برای دندانهایی که با نقره پر شدهاند استفاده کرد.
- از لیزرها نمیتوان برای بسیاری از درمانهای متداول دندانپزشکی استفاده کرد. برای مثال، در موارد زیر دریلهای سنتی دندانپزشکی بسیار مؤثرتر از لیزرها عمل میکنند:
- درمان پوسیدگی بین دندانها
- کار در اطراف پرشدگیهای قدیمی
- آمادهسازی یک دندان برای نصب روکش
- آمادهسازی یک دندان برای نصب بریج

- گاهی اوقات برای تکمیل یک درمان لیزری به استفاده از یک دریل دندانپزشکی نیاز است. برای جاهایی که نیاز به شکل دادن به یک پرشدگی، تنظیم بایت یا پولیش کردن یک سطح پر شده است، لیزر گزینه مناسبی نیست.
- لیزرها نیاز به استفاده از بیحسی را رفع نمیکنند.
سخن پایانی
در این نوشتار درباره کاربردهای لیزر در دندانپزشکی سخن گفتیم. انواع لیزر را معرفی کردیم و متوجه شدیم که لیزر در دو حوزهِ اصلی دندانپزشکی عمل میکند. یکی در مورد مشکلات دندانها و دیگری حل مسائل مربوط به لثه. با وجود مزایا باید در نظر داشت که درمانهای لیزری از درمانهای سنتی گرانترند، زیرا دستگاههای لیزر بسیار گرانتر از دریلهای سنتی دندانپزشکی هستند. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد. شما هم نظرات و تجربیات خود را در کامنت با ما به اشتراک بگذارید.
سوالات متداول
آفت دهان، یک ضایعه دردناک داخل دهانی است که علت بروز آن هنوز کاملا مشخص نیست. اما به هرحال تنها روش هایی که در حال حاضر برای درمان آفت دهان وجود دارد، درمان با کورتونهاست. که یک درمان 5 تا 7 روزه هست. اما لیزرهای کم توان ، میتوانند طی دو تا سه جلسه درمانی کوتاه بافاصله 48 ساعت در فاصله 4 روز آفت دهان شما را ازبین ببرد و حتی ادعا شده که احتمال عود را هم شدیدا پایین می آورد. این خبر خوبی است برای کسانی که از آفت های مکرر در دهانشان شکایتمندند.
فردی که دچار این سندروم است، توانایی تحمل اجسام و ابزار دندان پزشکی در دهان خود را ندارد و یا از جمع شدن آب در گلوی خود دچار حالت تهوع میشود.حتی ممکن است اگر مسواکی که استفاده میکنند، کمی بزرگ باشد نیز این فرد دچار حالت تهوع شود، واین موضوع ممکن است، حین درمان دندانپزشکی، درمان را دشوار و حتی غیر ممکن می کند.
با استفاده از تاباندن لیزر کم توان به نقطه ی گگ که روی مچ دست شما قرار دارد، تنها در چند ثانیه و بدون درد و عوارض احساس ناخوشایند تهوع در فرد کنترل میشود.به ویژه افرادی که برای انجام اعمال دندان پزشکی کاندید انجام سدیشن (بیهوشی موضعی در دندان پزشکی) هستند میتوانند با کمترین هزینه و بدون عوارض در کوتاه ترین زمان ممکن بدون احساس تهوع درمان خود را با کمک لیزر انجام دهند.
خطرات دندانپزشکی لیزری نسبتا کم است. نکته مهم این است که نزد دندانپزشک حاذق درمان انجام دهید. استفاده از طول موج یا قدرت نامناسب لیزر میتواند به بافتها صدمه بزند. علاوه بر این برخی نگران تبلیغاتی هستند که نتایج درمانهای لیزری را فراتر از واقعیت نشان میدهند. یادتان باشد در حین درمان با لیزر از عینک محافظ استفاده کنید تا آسیبی به چشمان وارد نشود.